De wereld van complotdenken

Wat is een complottheorie?

Een complottheorie is de overtuiging dat een gebeurtenis het gevolg is van een geheim plan. Volgens complotdenkers is er een andere verklaring dan wat de wetenschap, de overheid of een andere instantie ons wil doen geloven. Een complottheorie ontmaskert zo de onzichtbare poppenspelers die stiekem aan de touwtjes trekken, en brengt de zogezegde ‘waarheid’ aan het licht.

• Een complot of samenzwering: wat is dat?

Elke complottheorie begint bij een complot. Wanneer spreken we precies over een complot of samenzwering?

Wat is een complot?

• Zo herken je een complottheorie

Complottheorieën hebben vaak dezelfde kenmerken en structuur. Ontdek hoe je ze kan herkennen.

Hoe herkennen?

3 veelgestelde vragen over complottheorieën

• Waarom geloven we complottheorieën?
• Kan een complottheorie ook waar zijn?
• Zijn complottheorieën gevaarlijk?

De verspreiding van complottheorieën

Typisch aan complottheorieën is dat ze ontstaan wanneer de wereld volop in verandering is. Het is dus niet zo gek dat complottheorieën er ook in de middeleeuwen al waren. Alleen bestond er toen nog niet zoiets als sociale media. En laat net dát de reden zijn waarom complottheorieën zich vandaag als een lopend vuurtje verspreiden.

• Hoe en waarom ontstaan complottheorieën?

Complottheorieën ontstaan niet in een vacuüm: er is altijd een context die de aanleiding vormt. Kom meer te weten over die context.

Meer over het ontstaan

• Zo verspreiden complottheorieën zich

Wist je dat complottheorieën in verschillende vormen op je af kunnen komen? En dat die kans niet eens zo klein is, dankzij sociale media? Ontdek waarom.

Meer over de verspreiding

Omgaan met complottheorieën

Misschien denk je: als ik een complottheorie tegenkom, dan negeer ik die toch gewoon? Toch is dat niet zo eenvoudig als het lijkt. Soms besef je niet dat je met een complottheorie te maken hebt. Daarnaast kan je je afvragen of negeren wel de beste zet is. Ontdek wat je best doet als je een vreemd verhaal op het internet ziet en of je daar beter wel of niet op reageert.

Praten met een complotdenker

Veel complotdenkers zijn 100% zeker dat hun verhaal de enige echte waarheid is. Het is niet eenvoudig om hen te overtuigen van het tegendeel. Toch betekent dat niet dat je er geen constructief gesprek mee kan voeren. Een positieve, open houding is dan van groot belang. Hou daarbij deze 5 tips in gedachten.

Lesgeven over complottheorieën

Ook jongeren zijn vatbaar voor complottheorieën: niet alleen omdat ze spannend en opwindend zijn, maar ook omdat ze mee vorm geven aan hun identiteit. De taak van leerkrachten bestaat erin om hen bewust te maken van de aantrekkingskracht van complottheorieën én hen te helpen een kritische houding te ontwikkelen.

• Zo geef je les over complottheorieën
• Wat als een leerling gelooft in een complottheorie?
• Lespakket over complottheorieën

Meer weten?

• Factcheck.Vlaanderen

Iets gelezen op het internet? Op Factcheck.Vlaanderen ontdek je of het klopt.

• Fact Check (VRT NWS)

Ook VRT NWS heeft een eigen factcheck-rubriek en een videoreeks met factcheckvideo's. 

• Kazerne Dossin

Kazerne Dossin biedt tools, tentoonstellingen, lezingen en workshops rond thema’s als polarisatie en radicalisering.

• Hannah Arendt Instituut

Bij het Hannah Arendt Instituut kan je terecht voor vormingen, lezingen en andere tools rond allerlei maatschappelijke thema’s.

• StampMedia

StampMedia is een verbindende organisatie die jongeren mediawijs wil maken, aan de hand van verschillende projecten.