Hoe ontstaan complottheorieën?
Dit artikel is deel van
Complotdenken
Complottheorieën ontstaan niet in een vacuüm. Er is altijd een zekere context, die complotdenkers een duwtje in de rug geeft. Wat is die context precies? En wat gaat er dan om in het hoofd van complotdenkers?
“Het is opvallend dat wanneer er veel verandering in de wereld is, er ook meer complottheorieën ontstaan. Mensen willen begrijpen wat er aan het gebeuren is.”
Wanneer er iets heftigs gebeurt in de wereld, zoals de vliegtuigramp met vlucht MH17 of een pandemie als het coronavirus, willen we daar een logische verklaring voor. Als de overheid of de wetenschap geen overtuigend antwoord kan geven, zoeken complotdenkers die verklaring ergens anders. Vanuit een zekere ontevredenheid of ongerustheid proberen ze verbanden te vinden die in hun ogen steek houden.
Een eerste reflex is om te kijken wie er baat heeft bij de gebeurtenis of verandering in de wereld. Zo hopen complotdenkers de oorzaak te achterhalen. Vandaar dat veel complottheorieën min of meer dezelfde structuur hebben.
Wat hebben complotdenkers daaraan?
Complottheorieën brengen 3 ‘voordelen’ met zich mee:
Complotdenkers geloven graag dat er een reden is waarom er dingen verkeerd lopen in de samenleving. Dankzij een complottheorie kunnen ze de schuld voor alle kwaad in de schoenen van een vijand schuiven. Dat werkt geruststellend.
De realiteit achter een choquerende gebeurtenis is vaak geen zwart-witverhaal. Complottheorieën zijn dat wel: ze ordenen de wereld in goed en kwaad. Complotdenkers hoeven zo niet in grijswaarden te denken en kunnen zelf aan de kant van het goede staan.
Het voelt goed om toegang te hebben tot bijzondere kennis, waarmee je de wereld kan zien zoals ze volgens jou echt is. Zo onderscheiden complotdenkers zich van zogenaamd naïeve mensen die in hun ogen zomaar aannemen wat de overheid of wetenschap beweert.
Hoe verspreiden complottheorieën zich?
Complottheorieën kunnen zich, grotendeels dankzij het internet, razendsnel verspreiden. Hoe gaat dat in zijn werk?
