Om je comfortabel te voelen in een digitale omgeving, heb je een aantal digitale basisvaardigheden nodig. Maar welke vaardigheden zijn dat nu precies? Samen met 13 partnerorganisaties zocht Mediawijs in 2023 een antwoord op die vraag. Het resultaat is een helder overzicht van vaardigheden die noodzakelijk zijn om deel te nemen aan de digitale samenleving, en die als basis dienen voor digitale groei en zelfredzaamheid.
Het overzicht van digitale basisvaardigheden kwam tot stand met de hulp van onder meer AGII, Atlas Antwerpen, Amal, Huis van het Nederlands, Digitaal Vlaanderen en VVSG.
De afgelopen jaren zette Mediawijs tal van projecten op om de mediawijsheid en digitale basisvaardigheden van burgers te vergroten. Maar omdat er nog geen duidelijke definitie van digitale basisvaardigheden bestond, was het moeilijk om de effectiviteit van die projecten in te schatten. Die definitie is er nu wel:
Digitale basisvaardigheden zijn de dingen die je moet weten en kunnen om goed met een computer, tablet en smartphone om te gaan. Je begrijpt hoe deze toestellen werken, je kan veelvoorkomende programma’s zoals tekstverwerkers en sociale media gebruiken, en je kan veilig surfen op het internet.
Daarnaast is het nu ook duidelijk welke vaardigheden er precies vallen onder die ‘digitale basisvaardigheden’. Dit biedt een handige leidraad voor toekomstige educatieve projecten en trainingen.
Digitale basisvaardigheden ontwikkelen is alleen mogelijk als we enkele randvoorwaarden kunnen afvinken. Het is essentieel om deze voorwaarden te waarborgen, zodat iedereen gelijke kansen heeft om zich te ontwikkelen in de digitale wereld.
Zonder toegang tot digitale toestellen kan je niet werken aan je digitale vaardigheden. Die toegang is op verschillende manieren mogelijk: je kan zelf een smartphone, tablet of laptop bezitten, maar een toestel lenen of gebruiken in een openbare ruimte (scholen, bibliotheken, musea, culturele centra, …) kan ook. De aard van die toegang heeft wel een impact. Zo is toestellen delen minder aangenaam en minder praktisch.Daarnaast is ook toegang tot het internet van cruciaal belang voor de ontwikkeling van digitale vaardigheden. Ook hier zijn er meerdere mogelijkheden, zoals een vaste verbinding (via de kabel), een eigen wifinetwerk, een 4G-verbinding of een publiek wifinetwerk in een openbare ruimte.
Knoppenkennis of begrijpen hoe je een digitaal toestel gebruikt, is essentieel in een digitale wereld. Knoppenkennis gaat verder dan louter weten hoe je een toestel aan- en uitzet. Het gaat erom dat je je weg kan vinden binnen een toestel, zoals een smartphone, tablet of laptop, en dat je begrijpt waar verschillende knoppen voor dienen.
Met knoppenkennis kan je bijvoorbeeld snel schakelen tussen apps op een smartphone, het scherm van je tablet ontgrendelen of de juiste toetsencombinaties gebruiken op een laptop. Zo kan je zelfverzekerd en efficiënt gebruikmaken van digitale toestellen, waardoor je digitale basisvaardigheden sneller en beter kan ontwikkelen.
Ook kennis van basisprogramma’s op digitale toestellen is een randvoorwaarde om digitale basisvaardigheden te ontwikkelen. Dit betekent dat je applicaties en programma’s kan openen en gebruiken, instellingen kan vinden en aanpassen en bestanden kan beheren door ze te openen, op te slaan en te ordenen. Je bent ook in staat om een internetbrowser te openen en verschillende websites te bezoeken.
Dankzij deze kennis kan je effectief communiceren, informatie zoeken en beheren en creatief zijn met digitale media.
Toegang en technische kennis zijn niet het enige wat telt in een digitale omgeving. Ook de juiste attitudes en de wil om bij te leren zijn belangrijk om digitale vaardigheden onder de knie te krijgen. Dit houdt in dat je ervoor openstaat om digitale toestellen te gebruiken en dat je bereid bent om nieuwe dingen te leren. Motivatie is hierbij cruciaal, omdat dit de wil stimuleert om digitale vaardigheden te ontwikkelen.
Experimenteren en fouten maken vormen een natuurlijk onderdeel van het leerproces, net als hulp vragen wanneer dat nodig is – of het nu gaat om technische ondersteuning of om begeleiding bij nieuwe digitale concepten. Ook dat vraagt om een positieve en leergierige houding.
We kunnen de digitale basisvaardigheden onderverdelen in de verschillende categorieën van het Mediawijs Competentiemodel: informeren, commmuniceren/interageren, creëren, amuseren en verweren.
Deze lijst van digitale basisvaardigheden is niet alleen essentieel in het dagelijks leven, maar ook binnen een professionele of educatieve context. Door deze vaardigheden te ontwikkelen en bij te houden, kan je efficiënter werken met digitale media en zorg je er tegelijk voor dat je veilig blijft online. Ook kan je problemen die je ervaart in een digitale omgeving beter oplossen.