Nieuwswijsheid is een vaardigheid die nauw verwant is aan mediawijsheid. Bij nieuwswijsheid horen een aantal specifieke vaardigheden, zoals het kunnen inschatten van de waarheidsgetrouwheid van artikels, het toepassen van informatietechnieken en de kritische reflectie ten opzichte van onderliggende politieke of ideologische boodschappen.
Het nieuws vertelt ons wat er gebeurt in de wereld. We staan ermee op en we gaan ermee slapen. Er goed en kritisch mee kunnen omgaan, is dan ook een basisvaardigheid die dagelijks van pas komt. Zeker nu we door het internet en nieuwe technologieën makkelijker in aanraking komen met nepnieuws en deepfakes, wint nieuwswijsheid aan belang.
Deepfakes zijn verschillende videobeelden die op basis van artificiële intelligentie met elkaar gecombineerd worden. Het resultaat is een filmpje dat heel echt lijkt te zijn, maar dat allesbehalve is.
Nieuwswijsheid is de vaardigheid om nieuwsmedia te raadplegen, te evalueren en er zelf toe bij te dragen op verschillende manieren. Daarmee verschilt nieuwswijsheid dus niet zoveel van mediawijsheid, al is nieuws een bijzondere vorm van media-inhoud. Meer dan om persoonlijke of artistieke verhalen, draait nieuws om feiten.
In lijn met de definitie van mediawijsheid volgens het Mediawijs Competentiemodel, kan je nieuwswijsheid als volgt definiëren:
Sinds de presidentsverkiezingen in 2016 in de Verenigde Staten gaat er steeds meer aandacht uit naar de gevaren van nepnieuws. Nepnieuws komt regelmatig aan bod in de media, en er zijn ook allerlei initiatieven opgericht die mensen helpen om nepnieuws te herkennen. Dat is een goede zaak, maar heeft helaas ook een keerzijde:
“Onderzoek toont aan dat mensen die eerder sceptisch zijn ten opzichte van nieuws, minder nieuws raadplegen en het gevoel hebben dat media iets met hén doen in plaats van omgekeerd. Alsof media controle hebben over hen.”
Herhaaldelijk benadrukken dat nieuws niet altijd waar is, kan dus tot een soort boemerangeffect leiden. Er kan een zeker cynisme en wantrouwen ontstaan. Wie té kritisch staat ten opzichte van nieuwsmedia, zal misschien ook sneller zijn toevlucht zoeken tot alternatieve en minder betrouwbare media. Toch blijft kritisch denken belangrijk in het kader van zelfredzaamheid: als jongeren het gevoel hebben dat ze kritisch kunnen omgaan met nieuws, raadplegen ze vaker nieuws en schatten ze het belang van nieuwswijsheid hoger in.
