Digitale inclusie: een definitie
De term ‘digitale inclusie’ verwijst naar alle acties en oplossingen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat iedereen digitaal mee is. Denk bijvoorbeeld aan het uitdelen van laptops aan schoolgaande jongeren, een aanspreekpunt in de bib voor wie hulp nodig heeft bij zijn online administratie of specifieke normen om webapplicaties gebruiksvriendelijk en inclusief te maken.
Aangezien steeds meer dienstverlening verschuift naar het digitale domein, is het belang van digitale inclusie niet te onderschatten. Zo vermijden we dat kwetsbare groepen het slachtoffer worden van digitale uitsluiting.
4 voorwaarden voor digitale inclusie
Er zijn 4 voorwaarden om over digitale inclusie te kunnen spreken: digitale toegang, digitale vaardigheden, een ondersteuningsnetwerk en inclusion by design. Door aandacht te besteden aan deze 4 voorwaarden, kunnen we digitale drempels verlagen of zelfs volledig wegwerken.
Digitale toegang
Hoewel 92% van de gezinnen in België intussen toegang heeft tot het internet, betekent dat tegelijk dat 8% nog altijd uit de boot valt. Bij bepaalde bevolkingsgroepen zijn die cijfers zelfs hoger. Zo heeft 1 op 5 huishoudens met een laag inkomen geen internettoegang en raakt ook 16% van de alleenstaanden thuis niet op het internet.
Naast simpelweg toegang tot toestellen en het internet, zijn er ook andere drempels:
- Het aantal toestellen per gezin. Hoe lager het gezinsinkomen, hoe minder digitale toestellen er thuis aanwezig zijn. Dit kan tot problemen leiden wanneer meerdere mensen in huis tegelijk een toestel nodig hebben. Bovendien is niet elk toestel overal voor geschikt. Zo hebben gezinnen met een laag inkomen vaak enkel een smartphone, terwijl je voor veel online toepassingen een laptop nodig hebt.
- De kwaliteit van de verbinding, toestellen en software. Is je internetverbinding of toestel van slechte kwaliteit, dan kan dit betekenen dat je bepaalde websites niet kan laden of online lessen niet kan meevolgen.
Digitale competenties
Wie toegang heeft tot toestellen en het internet, kan er daarom nog niet ten volle gebruik van maken. Daarvoor heeft iemand ook digitale competenties nodig. We hebben het dan over de juiste kennis (weten), vaardigheden (kunnen) en attitudes (willen, durven) om op pad te gaan in de digitale wereld. Alleen dan kan je actief, creatief, kritisch en bewust bewegen in een digitale samenleving.
Het is ook belangrijk dat die set van competenties bij iedereen zo breed mogelijk is. Want het is niet omdat je een e-mail kan versturen, dat je ook begrijpt wat phishingmails zijn. En dat je een account kan aanmaken op sociale media, betekent niet per se dat je weet wat er gebeurt met je gegevens. Ook hier is er nog werk aan de winkel. 55% van de laaggeschoolden heeft bijvoorbeeld geen of beperkte digitale competenties. En dat is geen goed nieuws: onderzoek van de London School of Economics toont aan dat toegang tot het internet zonder digitale competenties in de eerste plaats de ruimte vergroot waarbinnen kwetsbare groepen ‘kwetsbaar’ zijn.
Ondersteuningsnetwerk
Om digitale competenties te kunnen ontwikkelen, heb je mensen nodig in je omgeving waarbij je terecht kan voor hulp. Dat ondersteuningsnetwerk kan persoonlijk zijn (zoals je buurman), professioneel (zoals een lokale vzw of buurthuis) of een mix van allebei.
Digitaal vaardige aanspreekpunten kunnen anderen niet alleen helpen om bij te leren, ze zijn ook essentieel om de impact van digitale uitsluiting te beperken. Voor iemand die ermee worstelt om online een werkloosheidsuitkering aan te vragen, zullen de gevolgen minimaal zijn in geval van een goed uitgebouwd netwerk. Een digihelper kan dan vermijden dat deze persoon geen uitkering krijgt door een gebrek aan digitale vaardigheden.
Inclusion by design
Inclusion by design houdt in dat het design van websites, apps en andere digitale tools rekening houdt met de noden van diverse doelgroepen. Het is immers belangrijk dat we geen extra drempels inbouwen door onnodig ingewikkelde webapplicaties te creëren.
Deze voorwaarde is de verantwoordelijkheid van productontwikkelaars. De basisprincipes zijn:
- Gebruik eenvoudige taal. Zorg dat de boodschap duidelijk is voor iedereen.
- Creëer een intuïtief en gebruiksvriendelijk platform. Gebruikers moeten makkelijk hun weg vinden, zonder dat er daarbij een handleiding nodig is.
- Voldoe aan de WCAG-normen. De WCAG-normen omvatten een aantal richtlijnen voor de toegankelijkheid van webapplicaties.
- Design voor de smartphone. Ontwikkel een platform dat makkelijk scanbaar is op mobiele toestellen, aangezien kwetsbare groepen vaak enkel beschikken over een smartphone.
