Jongeren en nepnieuws: de rol van ouders en leerkrachten

Wat kunnen ouders doen?

Fake news herkennen: het is niet alleen voor jongeren een lastige opgave. Ook volwassenen vinden het soms moeilijk om feit en fictie uit elkaar te houden. Toch is het volgens jongeren de taak van ouders om hen enige basiskennis bij te brengen als het gaat over (nep)nieuws.

Dit kunnen ouders doen:

• Praten met jongeren over nieuws

Om te weten hoe nepnieuws werkt, is het belangrijk om te begrijpen hoe écht nieuws werkt. Ouders kunnen jongeren bijvoorbeeld bijbrengen hoe nieuws gemaakt wordt en dat journalisten zich moeten houden aan een zekere gedragscode. Het helpt ook om te praten over het dagelijkse nieuws, zodat jongeren weten wat er werkelijk gebeurt in de wereld.

• Jongeren aanmoedigen om verder te lezen

Sociale media zijn voor jongeren een belangrijke bron van nieuws. Toch blijkt uit de Arteveldestudie dat slechts de helft van de jongeren nieuwsberichten op sociale media openklikken om verder te lezen dan de titel alleen. En zelfs dan bekijken ze enkel de grote lijnen. Door nieuwsberichten grondig door te nemen, kunnen jongeren beter inschatten of een artikel echt of vals is.

• Een aantal basistips meegeven

Niet alles wat je op het internet leest is waar. Dat weet iedereen, maar wat moet je bij twijfel dan doen? Hoewel je een aantal simpele factchecking-tips kan toepassen, blijken jongeren toch vooral te vertrouwen op hun buikgevoel. Ouders kunnen hen aansporen om de bron van een nieuwsartikel te checken, de naam van de auteur op te zoeken, te kijken of het nieuwsbericht ook op andere plaatsen is verschenen, enzovoort.

Wat kunnen leerkrachten doen?

61% van de jongeren hecht veel belang aan de mening van leerkrachten over fake news. 53% rekent ook op feitelijke informatie van leerkrachten om te kunnen inschatten of nieuws echt of vals is. Thema’s als ‘Wat is fake news?’, ‘Hoe wordt het verspreid?’ en ‘Hoe kan je het herkennen?’ maken dan ook een belangrijk deel uit van de lessen rond nieuwswijsheid op school.

Gelukkig is er heel wat materiaal voorhanden om leerkrachten hierin te ondersteunen:

• EDUbox nepnieuws

Met deze EDUbox van VRT NWS, Mediawijs, Arteveldehogeschool en imec leren jongeren uit het middelbaar onderwijs spelenderwijs nepnieuws ontmaskeren. Onder begeleiding van de leerkracht gaan leerlingen discussies aan over actuele onderwerpen. De coronaversie van de EDUbox en de interactieve videoles voor thuis zijn nuttige uitbreidingen.

• Lespakket ‘Fake news’

Samen met Stampmedia en de Vlaamse Nieuwsmedia ontwikkelde Mediawijs een educatief pakket over fake news voor jongeren uit de derde graad van het secundair onderwijs. Ze leren kritisch na te denken over nieuws, een eigen mening te vormen, zelf nieuwsberichten te maken en (nep)nieuws te beoordelen.

• Affiche ‘Betrouwbare informatie of toch niet?’

Deze affiche van Mediawijs somt de 10 belangrijkste vragen op die je jezelf moet stellen om na te gaan of nieuws echt of vals is. Handig om op te hangen in de klas en samen mee aan de slag te gaan.

• Mediawegwijzer ‘Dit was het nieuws’

Leerkrachten die het thema nepnieuws vanuit een bredere context willen aanpakken, kunnen zich verdiepen in de Mediawegwijzer ‘Dit was het nieuws’. Deze tool omvat allerlei inzichten in nieuws en de manier waarop jongeren hiermee omgaan.

• Kritikat

De Kritikat is een detectivekat die kinderen leert om drogredenen en nepnieuws te ontmaskeren. Leerkrachten kunnen aan de slag met luisterverhalen en een inspiratiegids, maar de organisatie kan ook in de klas langskomen voor workshops en trajecten op maat.